Een opmerkelijke vondst

Aan de provinciale weg van Kantens naar Rottum op de samenvloeiing van de Koksmaar en het Boterdiep werd in 1857 een steen- en draineerbuizenfabriek gebouwd, waaraan de naam CERES werd gegeven. Op CERES werden, onder leiding van o.a. drie opeenvolgende directeuren met de toepasselijke naam Tichelaar, meer dan honderd jaar uit de taaie Groninger kleigrond bakstenen en draineerbuizen gemaakt. In 1969 werd de fabriek stilgelegd om vijf jaar later voor het grootste deel te worden afgebroken. Als herinnering aan die roemruchte periode resten nog twee onttakelde schoorsteenpijpen en het huis van de brandmeester, tegenwoordig bewoond door Bert Lanjouw.

Een oud huis toont immer de sporen van de tijd en behoeft gedurig renovatie, maar het huis van de brand-meester kreeg, zoals zovele woningen in deze omgeving, extra opdonders door de aardschokken ten gevolge van de winning van aardgas uit de Groninger bodem. Na een van de laatste schokken was herstel dringend geboden, waarop de heer Lanjouw op zoek ging naar geschikte bakstenen. Bij de afbraak van de fabriek in 1974 werden vrachten stenen naar elders vervoerd maar uiteraard zijn op het oude steenfabriekscomplex nog her en der stenen blijven liggen. Daarnaast zijn de fundamenten nog gedeeltelijk aanwezig. De heer Lanjouw kende de plekken waar hij bakstenen kon vinden die nog min of meer gaaf waren en die dezelfde kleur en maat hadden als die van het huis, dat in 1910 zou zijn gebouwd. Bij die controle op gaafheid deed hij een opmerkelijke ontdekking: op een van de stenen stond op de smalle kant in zwierige letters een naam geschreven:

A. Aalders Steenfabriek Serus te Rottem Kantens.

foto: Bert Lanjouw

Het woord Serus zette hem aan het denken. De persoon die de naam Ceres op deze manier had geschreven was zeer waarschijnlijk niet erg bekend met de fabriek en/of geen getalenteerde schrijver, omdat de naam puur op het gehoor was neergeschreven. Het zou een kind kunnen zijn, maar het zwierige handschrift sprak dat tegen. Vervolgens werd er contact gezocht met Anne Aalders in Hoogeveen, die al snel met de ontraadseling kwam. Het handschrift was van zijn gelijknamige grootvader, die tot 1919 in Rottum woonde en in dat jaar op 26-jarige leeftijd overleed aan tuberculose. Anne Aalders was van 1913 tot 1916 in militaire dienst. De laatste twee jaar vanwege de algemene mobilisatie i.v.m. de oorlogshandelingen in Europa. Nederland bleef toen een neutraal land. In 1916 werd Anne Aalders afgekeurd vanwege een dubbelzijdig longbloeding ten gevolge van tuberculose. Bij uitdiensttreding moest hij verklaren dat de ziekte niet in militaire dienst was opgelopen. Hij kreeg een eenmalige tegemoetkoming van 30 gld. en was vrijgesteld. Hij herstelde echter niet en raakte in de versukkeling. Opname in een militair hospitaal werd geweigerd vanwege de verklaring die hij bij zijn uitdiensttreding had ondertekend.

Hij overleed op 24 april 1919 en werd begraven op het kerkhof in Rottum. Hij liet twee jonge kinderen na en een jonge vrouw die geen rechten kon laten gelden op enige uitkering of staatsondersteuning. In de laatste drie jaren van zijn leven nam Anne Aalders soms wat licht werk aan. Het is goed mogelijk dat hij hand- en spandiensten verrichtte op steenfabriek Ceres. Hij kende het werk aangezien hij in de jaren voor zijn diensttijd werkzaam was geweest bij de steenfabriek op Delthuizen ten westen van Rottum. Opmerkelijk feit is dat het levensverhaal van Anne Aalders in 2013 in acht afleveringen werd gepubliceerd in de regionale informatiekrant ’t Lougnijs onder de titel Kansloos Voetvolk (zie rechterkolom: bijzonderheden). Kort na die artikelenreeks duikt ineens deze baksteen op, met een bericht dat honderd jaar eerder werd geschreven door de hoofdpersoon in Kansloos Voetvolk.





De baksteen werd zaterdag 18 januari 2014 overhandigd aan de kleinzoon Anne Aalders (76 jaar) uit Hoogeveen op het fabrieksterrein van Ceres. Deze was daar zeer verguld mee, hoewel hij zijn opa nooit heeft gekend. De boodschap uit het verleden roept emotie op. Aalders vergelijkt het met persoonlijke flessenpost die pas na een eeuw arriveert. De baksteen krijgt een vorstelijk plaatsje op zijn bureau, met grote dank aan de attente vinder.

Dit is een bijdrage van

Anne Aalders
Hoogeveen, januari 2014

Bijzonderheden:

De serie Kansloos Voetvolk over het leven van Anne Aalders sr (1893-1919) is verschenen in 't Lougnijs: 8 afleveringen en 1 aanvulling tussen oktober 2012 en september 2013.